Outdoor Tips

Het gevaarlijkste dier van Nederland

Lyme door een tekenbeet

Teken kunnen problematisch zijn wanneer ze ‘terug beginnen te spugen’. De kans op terug spugen neemt toe bij langer huidcontact. Dit kan weer gepaard gaan met een infectie overdracht (waarvan de meeste bekende de Borrelia bacterie is, die de ziekte van Lyme kan veroorzaken). Voer daarom een ‘tekeninspectie’ uit bij elkaar of bij jezelf nadat je in hogere gewassen (gras, heide) hebt gewandeld.

Waar?
De teek kan zich vastklampen aan je huid voor een bloedmaaltijd. Hij leeft voornamelijk op de bodem tussen het gras, planten en bladeren en daarom te vinden in ‘groengebieden’ zoals tuinen, stadsparken, plantsoenen, bossen, heide… eigenlijk overal waar groen aanwezig is.

Wat?
De teek is een spinachtige parasiet en wordt wel eens vergeleken met een klein spinnetje. Hij klampt zich graag vast aan zoogdieren ten einde een bloedmaaltijd te nemen. De helft van de teken draagt één of meer ziekteverwekkers met zich mee. Ongeveer een kwart is drager van borrelia-bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. De kans op een besmetting is niet 25% maar nog een stuk minder, ongeveer 1 à 3% omdat niet elke geïnfecteerde teek gelijk bij huidcontact de ziekte overdraagt. Nog veel minder teken zijn drager van het ‘Tick Borne Encephalitis’ (TBE) -virus. Deze overdraagbare infectie kan een dodelijke hersenvliesontsteking veroorzaken.

Wanneer?
Verwijder een teek zo snel mogelijk. Voer daarom ook zo snel als mogelijk een tekeninspectie uit over je gehele lichaam na het verlaten van groengebied of bijvoorbeeld tijdens een rustmoment. Een arts zal een antibiotica kuur voorschrijven indien hij het vermoeden heeft dat een teek zich langer dan 24 uur heeft vastgeklampt aan jou lichaam.

Hoe?
Verwijder de teek met een daarvoor geschikt middel waarbij de teek in één keer en aan één stuk uit het lichaam wordt verwijderd. De teek tegen de klok in draaien is dus niet noodzakelijk. Persoonlijk heb ik goede ervaringen met een tekenlasso. Maar een tekentang, -pincet of -kaart werken ook. Als de teek nog erg klein is kan het lastig zijn om deze te verwijderen. Probeer alles weg te halen uit het contact plek. Ook als het niet gelukt is om in één keer de teek in zijn geheel te verwijderen. Gebruik hiervoor bijv. een pincet. Spoel daarna het wondje schoon en desinfecteer deze.

Het is mijn persoonlijk advies om daarna Manuka Honing op het wondje aan te brengen, ook als de teek korter dan 24 uur contact heeft gemaakt met de huid. Ga naar de huisarts wanneer de teek langer dan 24 uur contact heeft gemaakt met de huid.

Volgens de richtlijnen van de Federatie Medische Specialisten wordt inname van antibiotica geadviseerd binnen 72 uur na het verwijderen van de teek. Dit is gebleken effectief om de kans op Lyme te verminderen. De nadelen van antibiotica inname wegen niet op tegen de voordelen volgens deze zelfde bron. Dit zie je ook terug in de praktijk. Binnen 24 uur wordt er vaak geen antibiotica geadviseerd door de huisarts. Smeer daarom wat sterke Manuka honing op de plek van de beet.

Manuka Honing

Afkomstig uit Nieuw-Zeeland, wordt deze type honing gefabriceerd met behulp van de Manuka struik. Honing uit de supermarkt, vaak bewerkt en voorzien van additieven, heeft geen meerwaarde. Natuurlijke honing van de Ymker kan al meer antibacteriële eigenschappen vertonen maar dit is nog niet overtuigend bewezen. Manuka honing als veilige natuurlijke antibacterieel zalf is wel bewezen. Haar werking is al eeuwen bekend en gelukkig ook in het hedendaagse farmaceutisch tijdperk toch opgenomen als veilig geneesmiddel.

Een ‘potje’ manuka honing beschikt over een MGO-waarde wat correleert met de hoeveelheid methylglyoxal aanwezig in de honing. Er ontbreken nog duidelijke wetenschappelijke richtlijnen over welke sterkte te gebruiken onder welke omstandigheden en bij welke aandoening. Wel is dus
aangetoond dat de MGO-sterkte invloed heeft op de antibacteriële werking. Honing met een hogere waarde zal dus tot betere resultaten leiden. Een sterkte van 500 is bijvoorbeeld geschikt voor gerichte therapie (bij een ontsteking) of na een tekenbeet. Manuka honing met MGO 100 is bijvoorbeeld geschikt als ‘gezonde hap’ bij opkomende keelpijn. Let dus goed op de herkomst en waarde van je honing. De toename in vraag zorgt helaas voor een sterke commercialisering van het product met alle nadelen van dien.

Symptomen van De ziekte van Lyme

De Lyme diagnose is zo goed als zeker bij het aantreffen van een rode vlek (erythema migrans, EM) of kring na een tekenbeet. In tegenstelling tot vele berichten is ‘de rode kring’ verschijnsel niet noodzakelijk om de lyme infectie te krijgen.

Meerdere bronnen melden percentages tot wel 50% van lyme gediagnostiseerde patiënten welke zich niet een zichtbaar EM kunnen herinneren. Helaas verschijnt deze rode kring ook meestal enkele dagen, weken en soms maanden na het verwijderen van de teek. Aangezien antibioticakuren het meest effectief zijn kort na het starten van de infectie is er soms ‘niks meer te doen’ conform de ‘farmacotherapeutische aanpak’.
Andere symptomen waar men zeer alert op dient te zijn:

  • hoofdpijn
  • tintelingen
  • uitvalverschijnselen
  • brain fog (concentratie-, coördinatie-, geheugen- en algehele mentale fitheidproblematiek)
  • depressie

Voor bovengenoemde symptomen geldt hetzelfde als bij een EM. Vaak merk je het te laat. Later dan de gewenste 72 uur na contact, wanneer de indringers dus al onzichtbaar in het lichaam zitten verstopt, ongrijpbaar voor de antibiotica.

TBE infectie

Een TBE-besmetting verloopt meestal mild met in het begin griepachtige kenmerken zoals misselijkheid,
hoofdpijn en koorts. Dit kan na ongeveer 14 dagen overgaan in een hersenvliesontsteking gekenmerkt
door zware hoofdpijn, verminderd bewustzijn en verlammingsverschijnselen. De kans op deze
besmetting is zeer klein omdat het virus in kleine getallen voorkomt in Nederland. Bij een besmetting is
de kans op overlijden ongeveer 1%. In 2020 zijn er 5 personen ziek geraakt van een TBE infectie.

 

Leven met Lyme

Volgens het RIVM worden er jaarlijks duizenden mensen gediagnostiseerd met Lyme. In 2020 waren het er omstreeks 27.000. Als je de verhaallijn volgt in dit document is het dus aannemelijk dat er jaarlijks duizenden chronische lyme patiënten bij komen. Dit voornamelijk omdat de ziekte vaak pas laat wordt herkend als lyme. Een antibiotica kuur is dan niet altijd effectief aangezien deze voornamelijk werkt wanneer je er binnen 72 uur bij bent.

Nadat een persoon in de persoonlijke levensfeer ook de Lyme diagnose kreeg (zonder zichtbaar EM) heeft deze meermaals contact opgenomen met de huisarts. De arts heeft een stevige antibiotica kuur voorgeschreven en heeft haar tevens doorverwezen naar de neuroloog in verband met tintelingen, nekpijn en uitvalsverschijnselen. De neuroloog gaf toe niet duidelijk te weten wat hij met deze symptomen aan moest in combinatie met de lyme diagnose. Daarop is zij op onderzoek uitgegaan en zijn er veel ‘second, third and fourth opinions’ gevraagd bij andere specialisten inclusief orthomoleculaire artsen, kruidenvrouwen en andere ervaringsdeskundigen.

Na veel overleg is er geconcludeerd dat de beste kansen op genezing zouden plaatsvinden wanneer het lichaam zo weinig mogelijk belasting zou ondervinden in combinatie met zo veel als mogelijk ‘ontgiften’ en ‘reiniging’. Het ontlasten van het lichaam betekent eigenlijk zo gezond als mogelijk leven.

Dit betekende voor haar in de praktijk:

  • veel voedsel zelf produceren en bakken, biologisch of supermarktvrij aanschaffen (onbewerkt
    voedsel);
  • water filteren;
  • beperken en minderen van bewerkte suikers, alcohol, cafeïne en theïne;
  • blootstelling aan straling beperken (beperken mobiele telefoon gebruik, wifi regelmatig uitschakelen);
  • blootstelling aan de natuur verhogen.

Het ontgiften en reiniging van het lichaam heeft plaatsgevonden door:

  • theïne en cafeïne houdende dranken te vervangen door natuurlijke theeën zoals brandnetel-,
    kurkuma-, gember-, rozemarijn-, paardenbloem- en zevenbladthee;
  • regelmatige inname van tincturen van geneeskrachtige planten en natuurlijke producten zoals
    de japanse duiznedknoop, propolis en kaardebol.

Het is niet makkelijk geweest maar bovengenoemde interventies, al hoewel niet allemaal wetenschappelijk aangetoond, hebben er na zes jaren strijd toe geleid dat zij nu volledig klachten vrij en fit door het leven gaat. Helaas is de reguliere zorgketen nog niet toereikend effectief om voor alle “chronische lymepatiënten” genezing te kunnen bieden. Focus daarom op preventie zonder groengebieden te ontwijken; zoek ze juist liever op. Overweeg aanschaf van tekenverwijderaars en manuka honing.

Voer regelmatig een tekeninspectie uit tijdens (bijv. tijdens lange tochten) of in ieder geval na je verblijf in groengebieden. Neem contact op met een medisch specialist als je vermoedt dat er sprake is geweest van langdurig huidcontact met een teek (> 24 uur). Geef niet op indien de klachten aanblijven na behandeling door een arts en overweeg stevige maatregelen zoals hierboven beschreven.

Over de auteur

Siebe Sietsma

Siebe Sietsma

Instructeur WFA en WFR

Na 16 jaar als first-responder en hulpverlener gewerkt te hebben bij de krijgsmacht, geeft Siebe nu gecerfiticeerde WFA en WFR cursussen trainingen samen met De Outdoor School. Hij weet uit vele ervaringen hoe het is om buiten de gebaande paden te moeten handelen wanneer je volledig op jezelf bent aangewezen. Siebe is tevens voor de NKBV gecertificeerd EHBBO instructeur.

Meer leren? Hoogteziekte en tientallen andere aandoeningen worden behandeld in de Wilderness First Responder cursus. Een gecertificeerde medische cursus voor gidsen en reizigers die off-the-grid gaan. We bieden ook een tweedaagse Wilderness First Aid cursus aan.

Bronnen:
RIVM, Tekenencefalitis geraadpleegd in NOV24 van https://www.rivm.nl/tekenencefalitis

FMS, Richtlijnendatabase, Lymeziekte, geraadpleegd in NOV24 van
         https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/lymeziekte/preventie_van_lymeziekte/antibiotische_profylaxe_bij_lymeziekte.html

Matthew Johnston et al., 2018, Antibacterial activity of Manuka Honey and its components: An overview. Geraadpleegd in NOV24
         van https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31294240

Buitenspelen voor alle leeftijden

Outdoor cursussen en workshops

survival kind ouder veluwe

Ouder & kind Survival

Samen op avontuur met de 4 elementen

Ieder seizoen is er iets nieuws te beleven! Maak samen vuur en jullie eigen hut in het bos, kook op kampvuur en gebruik kaart en kompas om de schatkist te unlocken. Voor ouder/voogd/oom/tante met kinderen tussen 8 en 12 jaar.

Verschillende opties in 2025
3 dagen, 2 nachten
Veluwe en Ommen

Wilderness First Aid

Wilderness First Aid

WFA Field Training - gecertificeerd (2 jaar geldig)

Leer in deze intensieve tweedaagse de belangrijkste overlevingstechnieken in geval van een medisch noodgeval, voor situaties waarin je volledig op jezelf bent aangewezen. Ontvang na afronding een internationaal erkent Wilderness EHBO certificaat.

Ommen, Overijssel

18 + 19 januari 2025
12 + 13 april 2025

28 + 29 juni 2025 English
13 + 14 december 2025

Deelnemers vanaf 16 jaar

first responder

Wilderness First Responder Zweden

WFR in Zweden + 2 dagen in NL + Het Medisch Wildernis Handboek

Tijdens deze gecertificeerde medische cursus ga je met een kleine groep 7 dagen de wildernis van Scandinavië in om te leren handelen bij medische noodgevallen in de wildernis.

September 2025
Deelnemers vanaf 16 jaar

cursus outdoor cooking

Outdoor Cooking & Vuur

Met gratis survival & outdoor kookboekje

Van vuur maken naar een outdoor keuken bouwen tot het daadwerkelijk koken van een fantastische maaltijd. Leer verschillende wilde eetbare planten kennen

Tip! Ook te boeken als teamuitje.

Meerdere opties in 2025
Hoenderloo (Veluwe) of Nieuwegein (Utrecht)

kompas cursus

Oriëntatie in de natuur

Leer alles over kaart & kompas

Tijdens deze uitgebreide oriëntatie cursus leer je alles over je weg weten te vinden met "offline" middelen. Leer 'azimut schieten', afstanden en looptijd inschatten, jouw locatie bepalen op de kaart en coördinaten intekenen.

Meerdere opties in 2025
Amsterdamse Waterleidingduinen

Het Medisch Wildernis Handboek

Het boek dat je gelezen wilt hebben wanneer je zelfredzaam de wildernis in gaat

  Praktische methodes incl. beeld
  Geschreven door een ex-militair
  Voor alle avontuurlijke reizigers
  Hét handboek voor de WFR cursus
  Perfecte aanvulling voor de WFA
  Op basis van het CABCDE protocol

Medisch Wildernis Handboek
Medisch Wildernis Handboek WFA WR